Το χρήμα στη σύγχρονη οικονομία: Μια εισαγωγή (μέρος Γ’)
Περίληψη Γ’ Μέρους:
Ποιος χρωστάει σε ποιον; Η ενότητα αυτή του άρθρου εξηγεί ποια είδη IOU λειτουργούν ως χρήμα στη σύγχρονη οικονομία και ότι κάθε IOU είναι μια χρηματοοικονομική (χρηματοδοτική) υποχρέωση ενός ατόμου, που αντισταθμίζεται με ένα χρηματοοικονομικό περιουσιακό στοιχείο ενός άλλου. Για το άρθρο αυτό, η οικονομία είναι χωρισμένη σε τρεις κύριες ομάδες: Την Κεντρική τράπεζα, τις εμπορικές τράπεζες και το υπόλοιπο του ιδιωτικού τομέα, τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις («καταναλωτές»).
Παρουσιάζονται οι τρεις κύριοι τύποι χρήματος νομίσματα (χαρτονομίσματα και κέρματα), τραπεζικές καταθέσεις και αποθεματικά κεντρικής τράπεζας. Τα υπόλοιπα μέρη του άρθρου (Δ’ και ε’ Μέρος) αναλύουν κάθε έναν από τους τρεις τύπους χρήματος με περισσότερες λεπτομέρειες.
Άρθρο των Michael McLeay, Amar Radia and Ryland Thomas της Διεύθυνσης Νομισματικής Ανάλυσης της Τράπεζας της Αγγλίας.
Διαφορετικά είδη χρήματος
Το προηγούμενο μέρος εξήγησε ότι αν και πολλά αγαθά ή περιουσιακά στοιχεία μπορούν να εκπληρώσουν κάποιες από τις λειτουργίες του χρήματος, το χρήμα σήμερα είναι ένας ειδικός τύπος IOU (είδος εγγράφου που αναγνωρίζει χρέος – επί λέξη «Σου Χρωστάω»: I Owe You). Για να γίνει πιο κατανοητό, είναι χρήσιμο να εξεταστούν μερικά από τα διάφορα είδη χρήματος που κυκλοφορούν σε μια σύγχρονη οικονομία — κάθε τύπος αντιπροσωπεύει IOUs μεταξύ διαφορετικών ομάδων ανθρώπων. [1]
Για το άρθρο αυτό, η οικονομία είναι χωρισμένη σε τρεις κύριες ομάδες:
- την Κεντρική τράπεζα (στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Τράπεζα της Αγγλίας),
- τις εμπορικές τράπεζες (για παράδειγμα, η Barclays και η Lloyds) και
- το υπόλοιπο του ιδιωτικού τομέα, τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, που στο εξής θα αναφέρονται ως «καταναλωτές».
Οικονομικοί σχολιαστές και ακαδημαϊκοί συχνά δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στην ποσότητα του ευρέος χρήματος (broad money) [2] που κυκλοφορεί στην οικονομία. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως τα χρήματα που οι καταναλωτές έχουν διαθέσιμα για συναλλαγές, και περιλαμβάνει:
- νομίσματα (χαρτονομίσματα και κέρματα) – ένα IOU από την κεντρική τράπεζα, ως επί το πλείστον για τους καταναλωτές στην οικονομία και
- τραπεζικές καταθέσεις – ένα IOU από τις εμπορικές τράπεζες προς τους καταναλωτές.
To ευρύ χρήμα (broad money) είναι μια χρήσιμη έννοια, γιατί μετρά την ποσότητα του χρήματος που κατέχεται από τους υπεύθυνους για αποφάσεις δαπανών στην οικονομία — νοικοκυριά και εταιρείες. Ένας πίνακας στο συνοδευτικό άρθρο [3] εξηγεί τι πληροφορίες μπορούν να αποκαλύψουν σχετικά με την οικονομία οι διαφορετικές καταμετρήσεις του χρήματος (measures of money).
Ένα διαφορετικό ορισμό του χρήματος, που συχνά αποκαλείται «νομισματική βάση» (‘base money’) ή «χρήμα κεντρικής τράπεζας», (‘central bank money’) αποτελείται από IOUs της κεντρικής Τράπεζας: αυτό περιλαμβάνει νομίσματα (ένα IOU προς καταναλωτές), αλλά και αποθεματικά στην κεντρική τράπεζα, τα οποία είναι IOUs από την κεντρική τράπεζα προς τις εμπορικές τράπεζες. [4]
Η νομισματική βάση είναι σημαντική, γιατί εξ αιτίας της θέσης τους ως μοναδικός εκδότης τους οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να ασκούν νομισματική πολιτική. Το συνοδευτικό άρθρο εξηγεί πώς η Τράπεζα της Αγγλίας αλλάζει το επιτόκιο που καταβάλλεται για τα αποθεματικά για να επηρεάσει τις δαπάνες και το επίπεδο του πληθωρισμού στην οικονομία, μαζί με τα μεγέθη των διαφορετικών καταμετρήσεων του χρήματος.
Ποιος χρωστάει σε ποιον; Χαρτογραφώντας τα IOUs
Η κατάρτιση ισολογισμού είναι ένας χρήσιμος τρόπος για να χαρτογραφηθούν τα IOUs που οφείλονται από το ένα άτομο στο άλλο. Όπως συζητήθηκε προηγουμένως, κάθε IOU είναι μια χρηματοοικονομική (χρηματοδοτική) υποχρέωση ενός ατόμου, που αντισταθμίζεται με ένα χρηματοοικονομικό περιουσιακό στοιχείο ενός άλλου. Ως εκ τούτου, για κάθε άτομο, ο ισολογισμός τους απλά παραθέτει, από τη μία πλευρά, το σύνολο των περιουσιακών τους στοιχείων (τα IOUs τους από άλλους ανθρώπους και τα μη χρηματοοικονομικά περιουσιακά τους στοιχεία), και από την άλλη, το σύνολο των υποχρεώσεών τους (ή τα χρέη τους — τα IOUs τους προς άλλους ανθρώπους).
Αν προστεθούν τα άτομα σε κάθε ομάδα, θα προκύψει ένας ενοποιημένος ισολογισμός, ο οποίος δείχνει τα IOUs της συγκεκριμένης ομάδας προς τις υπόλοιπες ομάδες στην οικονομία. Το σχήμα παρακάτω δείχνει ένα τυποποιημένο ισολογισμό των περιουσιακών στοιχείων (στοιχείων Ενεργητικού) και υποχρεώσεων (στοιχείων Παθητικού) για κάθε μία από τις τρεις ομάδες στην οικονομία.
Οι διαφορετικοί τύποι χρήματος αντιπροσωπεύονται με διαφορετικό χρώμα: το νόμισμα με μπλε, οι τραπεζικές καταθέσεις με κόκκινο και τα αποθεματικά κεντρικής τράπεζας με πράσινο. (Εικόνα 2)
Το ευρύ χρήμα (broad money) επομένως αντιπροσωπεύεται από το άθροισμα όλων των κόκκινων και μπλε περιουσιακών στοιχείων που κατέχουν οι καταναλωτές, ενώ η νομισματική βάση (base money) είναι το άθροισμα όλων των μπλε και πράσινων περιουσιακών στοιχείων.
[Να σημειωθεί ότι οι ισολογισμοί δεν παρουσιάζονται σε κλίμακα – στην πραγματικότητα το ποσό του ευρέος χρήματος (broad money) είναι μεγαλύτερο από το ποσό της νομισματικής βάσης (base money).] Κάθε είδος χρήματος, παρουσιάζεται στον ισολογισμό τουλάχιστον δυο διαφορετικών ομάδων καθώς ένα περιουσιακό στοιχείο της μιας ομάδας, αποτελεί υποχρέωση της άλλης.
Υπάρχουν επίσης πολλά άλλα στοιχεία του Ενεργητικού και του Παθητικού που δεν πληρούν τις λειτουργίες του χρήματος, ορισμένα από τα οποία παρουσιάζονται σε λευκό στο σχήμα παραπάνω. Για παράδειγμα, οι καταναλωτές κατέχουν δάνεια όπως υποθήκες, τα οποία είναι υποχρεώσεις του καταναλωτή και περιουσιακό στοιχείο της τράπεζας του καταναλωτή.
Τα υπόλοιπα μέρη του άρθρου αναλύουν κάθε έναν από τους τρεις τύπους χρήματος με περισσότερες λεπτομέρειες, εξηγώντας γιατί του δίνεται αξία και γίνεται μια σύντομη περιγραφή του.[5]
Πηγές:
Το άρθρο αποτελεί μετάφραση του κειμένου “Money in the modern economy: an introduction” της Τράπεζας της Αγγλίας. By Michael McLeay, Amar Radia and Ryland Thomas of the Bank’s Monetary Analysis Directorate.
Σχετικά:
- [1] Όλοι αυτοί οι τύποι χρήματος μαζί με διάφορους άλλους όρους που χρησιμοποιούνται στη σύγχρονη οικονομία και σχετίζονται με το χρήμα βρίσκονται στο τέλος του αυθεντικού κειμένου/μελέτη της Τράπεζας της Αγγλίας, σελίδα 9, Table/Πίνακας Α. “Money in the modern economy: an introduction“
- [2] Για μία σύντομη περιγραφή των «νομισματικών μεγεθών» (monetary aggregates) που χρησιμοποιεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και όρους όπως broad money, intermediate, nαrrow money (στα αγγλικά εδώ). Για μια απλή επεξήγηση του «τι είναι το χρήμα» στη σύγχρονη οικονομία από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όπου επαναλμβάνει τους ίδιους όρους (στα ελληνικά – στα αγγλικά). Οι όροι αυτοί διαφέρουν εννοιολογικά ανά χώρα και χρονική περίοδο.
- [3] ”Money creation in the modern economy” Άρθρο των Michael McLeay, Amar Radia and Ryland Thomas της Διεύθυνσης Νομισματικής Ανάλυσης της Τράπεζας της Αγγλίας. Άρθρο το οποίο επίσης θα δημοσιεύσουμε σε μετάφραση στο fekyou.info
- [4] Βλ. και στο γλωσσάρι της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για τον όρο base money/monetary base στα αγγλικά. Επίσης βλ. υποσημείωση [2] του παρόντος κειμένου.
- [5] Η μελέτη παραπέμπει σε αυτό το βιβλίο «Where does money come from ? – A guide to the UK monetary and banking system», New Economics Foundation.
- Το χρήμα στη σύγχρονη οικονομία: Μια εισαγωγή (μέρος Α’)
- Το χρήμα στη σύγχρονη οικονομία: Μια εισαγωγή (μέρος Β’)
- Το χρήμα στη σύγχρονη οικονομία: Μια εισαγωγή (μέρος Δ’)
- Το χρήμα στη σύγχρονη οικονομία: Μια εισαγωγή (μέρος Ε’)
Μετάφραση-Επιμέλεια: Κωνσταντουλάκης Μιχάλης
Προσαρμογή γραφικών: Μπάιλα Καλλιόπη
Μορφοποίηση-Περιλήψεις: Τσίπρας Σταύρος