Στην προηγούμενη ανάρτηση μας παρουσιάσαμε τις δαπάνες εξυπηρέτησης χρέους της Κεντρικής Διοίκησης την περίοδο 1994-2015 [1] σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού του 2016 [2]. Το πρώτο σημείο που παρατηρείται είναι ότι δεν είναι σταθερό τι αναφέρεται ως βραχυπρόθεσμο χρέος κατά τη διάρκεια των ετών που βλέπουμε στον πίνακα. Γεγονός που όπως θα δούμε και μελλοντικά συμβαίνει γενικότερα και σε επίπεδο μέτρησης του χρέους, του ΑΕΠ κτλ. Έχοντας αυτό κατά νου παρατηρούμε, ότι ο πίνακας αυτός  αναφέρεται στις εξοφλήσεις βραχυπρόθεσμου χρέους τη χρονική περίοδο 2007 – 2015.

Σε αυτά περιλαμβάνονται σύμφωνα με την ίδια έκθεση βραχυπρόθεσμα δάνεια, έντοκα γραμμάτια, ταμειακές διευκολύνσεις, European Commercial Paper και repos [3]. Σίγουρα βέβαια το ποσό που κλέβει τη παράσταση είναι τα 740 δισεκατομμύρια ευρώ του 2015. Η εισηγητική έκθεση δεν μας δίνει πολλές λεπτομέρειες ως προς αυτό. Αναφέρει μόνο ότι από το 2011 μέχρι και το 2013 περιλαμβάνονται μόνο έντοκα γραμμάτια, ενώ από το 2014 και repos. Επιπρόσθετα οι δαπάνες εξόφλησης εντόκων γραμματίων και repos αφορούν τις συνολικές ετήσιες εξοφλήσεις οι οποίες αναχρηματοδοτούνται με νέες αντίστοιχες εκδόσεις. Σύμφωνα με αυτά τα δεδομένα το συνολικό ύψος των εντόκων γραμματίων δεν ξεπερνά τα 15 δισεκατομμύρια ευρώ και το υφιστάμενο υπόλοιπο των repos δεν υπερβαίνει τα 10 δισεκατομμύρια ευρώ. Στα θέματα αυτά θα επανέλθουμε σύντομα.

Ήδη από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι τα ποσά που δαπανά συνολικά το ελληνικό δημόσιο για να εξυπηρετήσει το δημόσιο χρέος δεν είναι μόνο αυτά του πίνακα που παρουσιάζουμε. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διακρίνουμε κάποιες βασικές έννοιες, που είναι αυτές του προϋπολογισμού, του απολογισμού και του ισολογισμού του Κράτους.

Ο ετήσιος Κρατικός Προϋπολογισμός είναι ο νόμος [4] στον οποίο προσδιορίζονται τα δημόσια έσοδα που προβλέπεται να εισπραχθούν και καθορίζονται τα όρια των εξόδων του Κράτους, καθώς και οι πηγές χρηματοδότησης κάθε οικονομικού έτους. Το προσχέδιο και η εισηγητική έκθεση (του προϋπολογισμού) δημοσιεύονται πριν τη κύρωση του προϋπολογισμού από τη Βουλή με νόμο. Πρόσφατα κυρώθηκε από τη Βουλή με νόμο ο Κρατικός Προϋπολογισμός του οικονομικού έτους 2016 που θα παρουσιάσουμε προσεχώς.

Ας πάρουμε για παράδειγμα το 2013 το οποίο είναι το τελευταίο έτος που έχουμε πλήρη στοιχεία. Ο πίνακας που βλέπουμε από την εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού [5] του 2016 αναφέρει για το 2013 σύνολο εξοφλήσεων βραχυπρόθεσμου χρέους 44,7 δισεκατομμύρια ευρώ (που αφορά κυρίως στην κάλυψη βραχυπρόθεσμων ταμειακών αναγκών της Κεντρικής Διοίκησης). Ο πίνακας που είδαμε στην προηγούμενη ανάρτηση παρουσίαζε τις δαπάνες χρέους της Κεντρικής Διοίκησης, χωρίς τις βραχυπρόθεσμες εξοφλήσεις που βλέπουμε στο σημερινό πίνακα. Όπου για το έτος 2013 είχε το ποσό των  18,9 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αθροιστικά δηλαδή 63,6 δισεκατομμύρια ευρώ.

Από την άλλη όμως η πρόσφατη έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου του 2013 που συνοδεύει τον απολογισμό [6] και τον ισολογισμό [7] του κράτους, στο κεφάλαιο με τίτλο «Δαπάνες Εξυπηρέτησης ∆ηµόσιας Πίστης» [8] αναφέρει: Οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση του συνολικού ∆ηµόσιου Χρέους «κατά το οικονομικό έτος 2013, ανήλθαν συνολικά σε 69.3 δισεκατομμύρια ευρώ υπερβαίνοντας κατά 856.5 εκατομμύρια ευρώ ή 1,25% την αντίστοιχη προϋπολογισθείσα πίστωση» (σε σχέση δηλαδή με τον προϋπολογισμό του 2013). Τα περισσότερα από αυτά αφορούσαν χρεολύσια δηµόσιου χρέους (59,6 δισεκατομμύρια ευρώ) και τόκους δηµόσιου χρέους (6,8 δισεκατομμύρια ευρώ). Σύμφωνα με την ίδια έκθεση «Το ∆ηµόσιο Χρέος, µε εξαίρεση το έτος 2012, κατά το οποίο μειώθηκε λόγω της αναδιάρθρωσής του µέσω PSI, αυξάνεται κάθε έτος» [9].

Όλα αυτά για να γίνουν καλύτερα κατανοητά θα ακολουθήσουν ειδικές επεξηγηματικές αναρτήσεις. Σε πρώτο επίπεδο θα αναφερθούν κάποια βασικά θέματα και για αρχή  αναφέρουμε τα εξής: Αναλόγως του κριτηρίου που υιοθετείται γίνεται διάκριση σε επιμέρους κατηγορίες. Το δημόσιο χρέος συνήθως σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο με βάση το χρόνο λήξης του χρέους διακρίνεται σε βραχυπρόθεσμο (μέχρι 1 έτος), σε μεσοπρόθεσμο (από ένα έτος μέχρι 5 έτη) και σε μακροπρόθεσμο (άνω των 5 ετών) [10]. Τα δημόσια δάνεια, όπως και το δημόσιο χρέος με βάση το χρόνο λήξεως ποικίλλουν σε διάρκεια και μορφή. Τα δημόσια δάνεια ως πηγή εσόδων και οι ακόλουθες αποπληρωμές των δημοσίων δανείων καθώς και το ζήτημα του δημοσίου χρέους αποτελούν ζητήματα που έχουν σημασία όχι μόνο σε επίπεδο δημοσιονομικό, αλλά και σε πολιτικό και κοινωνικό.

Τέλος θα πρέπει να γνωρίζουμε, ότι πολλοί από τους κανόνες για όλα αυτά θεσπίζονται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα κράτη-μέλη εναρμονίζουν τη νομοθεσία σύμφωνα με αυτές τις κατευθύνσεις [11]. Η Βουλή και οι ελληνικές κυβερνήσεις διαχρονικά ελάχιστες προσπάθειες έχουν καταβάλει για να βελτιωθεί η ποιότητα και ο τρόπος παροχής τόσο σημαντικών πληροφοριών προς τους πολίτες. Ιδίως τη σημερινή εποχή ψηφιακή εποχή που κυριαρχούν οι νέες τεχνολογίες. Στα ζητήματα αυτά που άπτονται της διαφάνειας και της δημοκρατικής λειτουργίας του Κράτους θα επανέλθουμε.

Σχετικά (ενδεικτικά):

• [1] Δαπάνες Εξυπηρέτησης Χρέους Κεντρικής Διοίκησης 1994-2015  (δημοσίευση 5 Ιανουαρίου 2016).
• [2] Εισηγητική Έκθεση Προϋπολογισμού 2016.
• [3] Βλ. υποσημείωση 2 του πίνακα που αναφέρει τι περιλαμβάνεται από το 2008 και το 2014. Επίσης σύμφωνα με το νόμο 2628/1998 (ιδρυτικός νόμος Ο.Δ.ΔΗ.Χ.) και από συνδυασμό άρθρων του νόμου αυτού όπως ισχύει, προκύπτει η αρμοδιότητα του Οργανισμού Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους για τα ζητήματα αυτά. Επίσης κομβικό ρόλο έχει και ο Υπουργός Οικονομικών. Νόμος 2628/1998, μπορείτε να κατεβάσετε το νόμο όπως δημοσιεύτηκε πατώντας εδώ νόμος 2628/1998. Στα ζητήματα αυτά σε σχέση με τον ΟΔΔΗΧ θα αναφερθούμε μελλοντικά.
• [4] Ο ετήσιος Κρατικός Προϋπολογισμός είναι νόμος που κυρώνεται από τη Βουλή και περιλαμβάνει συνοπτικούς πίνακες των εξόδων του Τακτικού Προϋπολογισμού και του Προϋπολογισμού Δημοσίων Επενδύσεων ανά Υπουργείο, Αποκεντρωμένη Διοίκηση και Περιφερειακή Υπηρεσία Υπουργείου συγκεντρωτικά. [Βλ. άρθρα 14 παράγραφος 1ζ, 42, 49-52, 54, 75,76 νόμου 4270/2014, «Αρχές δημοσιονομικής διαχείρισης και εποπτείας (ενσωμάτωση της Οδηγίας 2011/85/ΕΕ), δημόσιο λογιστικό και άλλες διατάξεις»]. Μπορείτε να κατεβάσετε το νόμο πατώντας εδώ νόμος 4270/2014. 
• [5] Η εισηγητική έκθεση συνοδεύει το σχέδιο του ετήσιου Κρατικού Προϋπολογισμού και περιλαμβάνει τουλάχιστον (ενδεικτικά): Αξιολόγηση των μακροοικονομικών και δημοσιονομικών εξελίξεων για τα τελευταία δύο έτη. Επικαιροποιημένες μακροοικονομικές προβλέψεις, μεσοπρόθεσμους δημοσιονομικούς στόχους και προβλέψεις για τα έσοδα και τις δαπάνες της Γενικής Κυβέρνησης για το επόμενο οικονομικό έτος. Περιγραφή της οικονομικής και δημοσιονομικής στρατηγικής και άλλων μέτρων της Κυβέρνησης  κατά το επόμενο οικονομικό έτος, σε σύγκριση με τις σχετικές κατευθύνσεις που δόθηκαν με βάση το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ανάλυση σχετικά με τα έσοδα και τις δαπάνες της Γενικής Κυβέρνησης. Κατάσταση του ύψους του χρέους της Κεντρικής Διοίκησης και της Γενικής Κυβέρνησης. Το δεσμευτικό ανώτατο όριο καθαρού δανεισμού που ο Υπουργός Οικονομικών δύναται, κατ’ εξουσιοδότηση της Βουλής, να αναλάβει για το κράτος κατά τη διάρκεια του επόμενου οικονομικού έτους. Πίνακα του προϋπολογισμού της Γενικής Κυβέρνησης, κτλ. (βλ. άρθρο 42 παράγραφος 2 και άρθρο 53, νόμου 4270/2014).
• [6] Ο Απολογισμός είναι ο νόμος στον οποίο εμφανίζονται τα αποτελέσματα της εκτέλεσης του Κρατικού Προϋπολογισμού κάθε οικονομικού έτους, καθώς και οι υπερβάσεις πιστώσεων που σημειώθηκαν κατά το ίδιο έτος. Καταρτίζεται από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους (όπως και ο ισολογισμός και ο προϋπολογισμός), με βάση τα στοιχεία που υποβάλλουν σε αυτό οι αρμόδιες υπηρεσίες, αφού ληφθούν υπόψη και οι αναγγελθείσες, μέχρι τέλος Μαΐου του έτους κατά το οποίο καταρτίζεται, μεταβολές που έχει επιφέρει το Ελεγκτικό Συνέδριο στις διαχειριστικές πράξεις των υπολόγων. (Βλ. άρθρο  163-164 και 167 του νόμου 4270/2014 και το άρθρο 79 παράγραφος 7 του Συντάγματος). Πρόσφατα κυρώθηκαν από τη Βουλή ο απολογισμός και ο ισολογισμός του κράτους για το έτος 2013, τους οποίους θα παρουσιάσουμε σύντομα.
• [7] Ο Ισολογισμός (Κατάσταση Χρηματοοικονομικής Θέσης) είναι ο νόμος στον οποίο εμφανίζεται με διαφάνεια και αξιοπιστία μία σαφής εικόνα της χρηματοοικονομικής θέση της Κεντρικής Διοίκησης. Παρέχει πληροφορίες για τη σύνθεση του ενεργητικού και του παθητικού, καθώς και για το ύψος και την δομή του καθαρού ενεργητικού του Δημοσίου. Οι πληροφορίες αυτές, εκτός από τις ανάγκες της λογοδοσίας, βοηθούν τους χρήστες να εκτιμήσουν την ικανότητα του Δημοσίου να αντιμετωπίσει τις υποχρεώσεις του, αλλά και να προβλέψουν τόσο τις μελλοντικές δανειακές ανάγκες του Δημοσίου, όσο και την ικανότητα του Δημοσίου να αντλήσει τα απαραίτητα δανειακά κεφάλαια (Βλ. άρθρο  165 και 167, του νόμου 4270/2014) .
• [8] Έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου επί του Απολογισμού των εσόδων και εξόδων του Κράτους και του Ισολογισμού (Κατάσταση Χρηματοοικονομικής Θέσης) και των λοιπών Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων της Κεντρικής Διοίκησης της 31^ης Δεκεμβρίου 2013, σελίδα 19-20.
• [9] Ο.π. Έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου επί του Απολογισμού … 2013, σελίδα 34.
• [10] Σύμφωνα με τη διάκριση του χρέους της Κεντρικής Διοίκησης (ως προς την υπολειπόμενη φυσική διάρκεια) που αναφέρεται στην Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού 2016, σελίδα 131.
• [11] Όπως για παράδειγμα στο νόμο 4270/2014 (ο οποίος αντικατέστησε σχεδόν εξολοκλήρου τον παλαιότερο Κώδικα Δημόσιου Λογιστικού), που ενσωματώνει την Οδηγία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2011/85/ΕΕ (L306/41) σχετικά µε τις απαιτήσεις για τα δημοσιονομικά πλαίσια των κρατών µελών.
• Θεσμικά Όργανα που συμμετέχουν στον Προϋπολογισμό (δημοσίευση 4 Ιανουαρίου 2016).