Ανακεφαλαιοποιήσεις Τραπεζών στην Ε.Ε. (2008-2014)
Η λεγόμενη παγκόσμια οικονομική κρίση του 2007 άρχισε να καταδεικνύει τις αδυναμίες του νομισματικού και του τραπεζικού συστήματος σε διεθνές επίπεδο. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) οι τράπεζες από το 2008 και μετά έχουν στηριχθεί με διάφορους τρόπους από τα κράτη μέλη τη Ε.Ε., κάτι που ισχύει και στην ελληνική περίπτωση. Στην ανάρτηση αυτή επικεντρωνόμαστε σε επίπεδο Ε.Ε. την περίοδο 2008 – 2014 και μόνο για τη μορφή των ανακαφαλαιοποιήσεων [1]. Στον παρακάτω πίνακα (με πράσινο χρώμα) βλέπουμε την «εγκεκριμένη» βοήθεια από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. προς τις τράπεζες των χωρών τους με τη μορφή της ενίσχυσης της κεφαλαιακής τους επάρκειας.
Στην Ελλάδα οι ελληνικές κυβερνήσεις (με κόκκινο χρώμα) την περίοδο 2008-2014 είχαν εγκρίνει 49 δισεκατομμύρια ευρώ. Η χώρα με τα εγκεκριμένα μεγαλύτερα ποσά ανακεφαλαιοποιήσεων είναι η Ισπανία με λίγο πάνω από τα 174 δισεκατομμύρια ευρώ και ακολουθεί η Γερμανία και η Αγγλία με 114,6 δισεκατομμύρια ευρώ. Το συνολικό ποσό εγκεκριμένων ανακεφαλαιοποιήσεων από τα κράτη μέλη της Ε.Ε. προς τις τράπεζες έφτασε τα 802 δισεκατομμύρια ευρώ (ή 5.7% του ΑΕΠ της Ευρωπαικής Ένωσης).
Στον παρακάτω δεύτερο πίνακα (με μπλε χρώμα) βλέπουμε την ενίσχυση που πράγματι «χρησιμοποίησαν» οι τράπεζες από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. για την ενίσχυση της κεφαλαιακής τους επάρκειας.
Στην Ελλάδα (με κόκκινο χρώμα) την περίοδο 2008 – 2014 οι τράπεζες ανακεφαλαιοποιήθηκαν με περίπου 41 δισεκατομμύρια ευρώ. Η χώρα με τα μεγαλύτερα ποσά ανακεφαλαιοποιήσεων για τις τράπεζες είναι η Αγγλία με 100 δισεκατομμύρια ευρώ. Το συνολικό ποσό εγκεκριμένων ανακεφαλαιοποιήσεων από τα κράτη μέλη της Ε.Ε. προς τις τράπεζες έφτασε τα 453 δισεκατομμύρια ευρώ (ή 3.2% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης).
Για να έχουμε μια καλύτερη αίσθηση σε επίπεδο κοινωνίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2014 βρισκόντουσαν πάνω 122 εκατομμύρια άνθρωποι σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού [2] ή το 24.4% του συνολικού πληθυσμού στα 28 κράτη μέλη της Ε.Ε [3]. Επομένως σύφωνα με τα στοιχεία της Eurostat 1 στους 4 πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, την ίδια στιγμή που για τις ανακεφαλαιοποιήσεις του τραπεζικού συστήματος οι χώρες μέλη της Ε.Ε. παρείχαν κάτι λιγότερο από μισό τρισεκατομμύριο ευρώ.
Στο σημείο αυτό για την καλύτερη κατανόηση του θέματος παραθέτουμε και τα εξής:
Στην Ελλάδα οι βασσικοί τρόποι με τους οποίους το Ελληνικό Δημόσιο παρείχε άμεση στήριξη προς το τραπεζικό σύστημα μέσω τις νομοθεσίας (ορίζοντας τα ανώτατα όρια) από το 2008 μέχρι το 2014 είναι οι εξής βασικοί πέντε (5):
- Ανάληψη από το Δημόσιο προνομιούχων μετοχών ανωνύμων τραπεζικών εταιριών [4].
- Παροχή εγγυήσεων του Ελληνικού Δημοσίου (μέσω του Ο.Δ.ΔΗ.Χ «Οργανισμού Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους») προς τα πιστωτικά ιδρύματα (υποχρεωτικά) για δάνεια μικρομεσαίων επιχειρήσεων και στεγαστικών δανείων [5].
- Παροχή εγγυήσεων του Ελληνικού Δημοσίου για κάλυψη ομολογιακών δανείων και χορηγήσεις σε επιχειρήσεις ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της Χώρας [6].
- Σταδιακή κάλυψη κεφαλαίου του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας [7].
- Παροχή εγγυήσεων του Ελληνικού Δημοσίου στην Τράπεζα της Ελλάδος για κάλυψη πιστώσεων σε τράπεζες που εδρεύουν στην Ελλάδα [8].
Στην Ελλάδα σε επίπεδο κοινωνίας σύμφωνα με έκθεση (του 2014) του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους [9] «2,5 εκατομμύρια άτομα βρίσκονται κάτω από το χρηματικό όριο της σχετικής φτώχειας (23,1%), με βάση το εισόδημα του μεσαίου νοικοκυριού (το 60%). Επιπλέον, 3,8 εκατομμύρια άτομα βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας λόγω υλικών στερήσεων και ανεργίας. Η Ελλάδα σύμφωνα με την Eurostat βρίσκεται στην χειρότερη θέση στην ΕΕ-28 όσον αφορά τον κίνδυνο φτώχειας. Η Ελλάδα επίσης συγκαταλέγεται στην ομάδα των χωρών με τη μεγαλύτερη φτώχεια (23,1%) και προηγείται της Ισπανίας, Ρουμανίας και Βουλγαρίας, ενώ κατέχει την τέταρτη χειρότερη θέση ως προς τον δείκτη χάσματος της φτώχειας μετά την Ισπανία, Ρουμανία και Βουλγαρία».
Συνεπώς σύμφωνα με το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους (2014) 6 στους 10 πολίτες της Ελλάδος βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας, (6.300.000 άτομα) την ίδια στιγμή που για τις ανακεφαλαιοποιήσεις του τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα επιβαρύνθηκε το Δημόσιο χρέος [10] κατά περίπου 41 δισεκατομμύρια ευρώ.
Σχετικά (ενδεικτικά) :
- [1] European Commission, State Aid, Scoreboard (2015)
- [2] Eurostat, People at risk of poverty or social exclusion, thousand persons. (Αριστερά του πίνακα στο πλαίσιο με την ένδειξη «unit» παρέχεται η δυνατότητα επιλογής σε «thousand persons» «percentage of total population» κτλ).
- [3] Eurostat, People at risk of poverty or social exclusion, percentage of total population. (Αριστερά πάνω από τον διαδραστικό χάρτη στο πλαίσιο με την ένδειξη «unit» παρέχεται η δυνατότητα επιλογής σε «thousand persons» «percentage of total population» κτλ).
- [4] Νόμος 3723/2008 άρθρο 1 παράγραφος 1 => 5 δισεκατομμύρια ευρώ (η πρόβλεψη του νόμου). Για τα δικαιώματα που παρέχουν οι μετοχές αυτές στο Δημόσιο και τη δυνατότητα της μετατροπής τους σε κοινές ή μετοχές άλλης υφιστάμενης κατά το χρόνο της μετατροπής κατηγορίας (κατόπιν απόφασης του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών μετά από εισήγηση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος), καθώς και για τους τρόπους στήριξης του τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα από το 2008 και μετά, λόγω της σημασίας του ζητήματος και των πολλαπλών τροποποιήσεων των σχετικών νόμων, θα υπάρξει ειδική ανάρτηση.
- [5] Νόμος 3723/2008, άρθρο 3 => 8 δισεκατομμύρια ευρώ (η πρόβλεψη του νόμου) και άρθρα 4 & 5 (=> δυνατότητα ανακατανομής κονδυλίων )
- [6] Νόμος 3723/2008 άρθρα 2 (15 δις ευρώ) και άρθρα 4 & 5 (=> δυνατότητα ανακατανομής κονδυλίων ), Νόμος 3845/2010 (γνωστός και ως «πρώτο μνημόνιο»), άρθρο 4 παράγραφος 8 (+15 δις ευρώ ), Νόμος 3872/2010 άρθρο 7 (+25 δις ευρώ ), Νόμος 3965/2011, άρθρο 19 παράγραφος 1 ( +30 δις ευρώ ) => 85 δισεκατομμύρια ευρώ (η συνολική πρόβλεψη των νόμων). Οι νόμοι αυτοί εξειδικεύονται με εκατοντάδες Υπουργικές Αποφάσεις.
- [7] Νόμος 3864/2010, άρθρο 3 παρ. 1 (10 δις ευρώ ), έπιετα (αρχικά με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου στις 19/4/2012 που έπειτα κυρώθηκε) με το πρώτο άρθρο (άρθρο 1, παρ. 1) του νόμου 4079/2012 (+40 δις ευρώ) => 50 δισεκατομμύρια ευρώ (η συνολική πρόβλεψη των νόμων). Αυτή είναι και η περίπτωση στην οποία αναφερόμαστε σήμερα, δηλαδή η ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.
- [8] Υπουργική Απόφαση 2/43219/0025 , Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ) Β’ 1143 της 6ης Μαΐου 2011 (15 δις ευρώ). Κατόπιν με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ) στις 14/9/2011 αυξήθηκε το ποσό στα 30 δις ευρώ (δηλαδή +15 δις ευρώ). Αργότερα με το πρώτο άρθρο (άρ. 1 παράγραφος 1) του Νόμου 4031 του 2011 κυρώθηκε η ΠΝΠ, όμως με το δεύτερο άρθρο του ίδιου νόμου (!), το ποσό αυξήθηκε εκ νέου στα 60 δις ευρώ (+ 30 δις ευρώ ), Νόμος 4056/2012, άρθρο 21 παράγραφος 1 (+ 50 %) => 90 δισεκατομμύρια ευρώ (η συνολική πρόβλεψη των νόμων). Η περίπτωση αυτή αναφέρεται στα εγγυημένα ποσά από το ελληνικό Δημόσιο για τον ELA (Emergency Liquid Assistance), Βλ. και στο κάτω μέρος της σελίδας «ELA procedures» (και στα ελληνικά).
- [9] Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους, Τριμηνιαία Έκθεση, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2014.
- [10] Βλ. υποσημείωση 8 σε προηγούμενη δημοσίευση «Μνημόνια, ανακεφαλαιοποιήσεις τραπεζών και η ίδρυση του ΤΧΣ», που αφορά τα κεφάλαια του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.
Σχετικά άρθρα: [Στα παρακάτω άρθρα θα επακολουθήσει ενημέρωση (update) λόγω της ένταξης (με το νόμο 4389/2016) του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας στο λεγόμενο «Υπερ-ταμείο», για το οποίο επίσης θα δημοσιευτεί σειρά άρθρων]:
- Μνημόνιο 3: Δέσμευση για ιδιωτική διαχείριση τραπεζών που ανακεφαλαιοποιήθηκαν (δημοσίευση 19 Οκτωβρίου 2015)
- Μνημόνιο 3 και ανακεφαλαιοποιήσεις τραπεζών (δημοσίευση 20 Οκτωβρίου 2015)
- Μνημόνια, ανακεφαλαιοποιήσεις τραπεζών και η ίδρυση του ΤΧΣ (δημοσίευση 5 Νοεμβρίου 2015)
Σχετική ιστοσελίδα:
Έρευνα: Σταύρος Τσίπρας – Δικηγόρος