Ακόμα και οι Αρχαίοι το έκαναν!

Κατά τη διάρκεια της ιστορίας, η κρατική δημιουργία χρήματος ήταν ο κανόνας, όχι η εξαίρεση. Tι μπορούμε να μάθουμε για τη δημιουργία χρήματος από την αρχαία Κίνα και τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία;

Κατά τη διάρκεια της Ιστορίας οι κυβερνήσεις έχουν κάνει χρήση της ικανότητάς τους να δημιουργούν χρήματα για να χρηματοδοτήσουν τις δημόσιες δαπάνες. Ενώ καμία από αυτές τις πολιτικές δεν φέρει τον τίτλο «Ποσοτική χαλάρωση για τους πολίτες» (People’s QE), «Κυρίαρχη Δημιουργία χρήματος» (Sovereign Money creation) ή «χρήματα από το ελικόπτερο» (Helicopter Money). Ωστόσο μοιράζονταν το κοινό χαρακτηριστικό της χρήσης νέων κρατικών χρημάτων για τη χρηματοδότηση των κρατικών δαπανών , αντί να μεταθέσουν την δημιουργία νέου χρήματος στις εμπορικές τράπεζες μέσω του δανεισμού .

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι περιπτώσεις όπου η απόφαση της δημιουργίας χρήματος από το κράτος έχει οδηγήσει σε υψηλό πληθωρισμό ή ακόμα και υπερπληθωρισμό (πληθωρισμός άνω του 50% ετησίως) έχουν καταγραφεί επαρκώς.

Ωστόσο, οι περιπτώσεις εκείνες που οι κυβερνήσεις έχουν δημιουργήσει χρήματα με προσεκτικό και υπεύθυνο τρόπο, με στόχο την οικονομική ανάπτυξη, συνήθως αγνοούνται ή παραβλέπονται. To “Positive Money” αποβλέπει στην καταγραφή των πραγματικών γεγονότων  καθώς και στο να φέρει στο φως πολλές μελέτες για περιπτώσεις όπου η δημιουργία χρήματος από το κράτος τόνωσε με επιτυχία την οικονομία χωρίς να οδηγήσει σε οικονομική καταστροφή.

Στις προηγούμενες δημοσιεύσεις μας για το θέμα αυτό, δείξαμε ότι η θεωρία και η ανάλυση έχουν παραβλεφθεί δημιουργώντας μια ευρέως διαδεδομένη παρανόηση. Έχουμε, επίσης, δείξει ότι τα παραπλανητικά συμπεράσματα αντλήθηκαν από τις μελέτες περιπτώσεων (case studies) της κρατικής δημιουργίας χρήματος στη Ζιμπάμπουε και στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Σε αυτή τη δημοσίευση, θα προσπαθήσουμε να αντλήσουμε ορισμένα διδάγματα για την κρατική δημιουργία χρήματος υπό την ρωμαϊκή και την κινεζική αυτοκρατορία.

Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Σε ένα πρόσφατο βιβλίο, ο Stanley Ku (2015) γράφει ότι οι δυνάμεις δημιουργίας χρήματος στη Ρωμαϊκή Δημοκρατία ήταν τόσο κρίσιμες  για την αρχική επιτυχία όσο και για την τελική κατάρρευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μερικά σημαντικά διδάγματα μπορούν να εξαχθούν.

«Η πρώιμη ρωμαϊκή δημοκρατία χρησιμοποιούσε χαλκό ως νόμισμά της και η επιλογή αυτή είχε σημαντικό ρόλο στην εξασφάλιση της ταχείας ανόδου της Ρώμης. Αρχικά, ράβδοι με κυβερνητική διακριτικά, που ονομάστηκαν «AES signatum», χρησιμοποιήθηκαν ως νόμισμα της Ρώμης … Πολύ σύντομα, AES νομίσματα επινοήθηκαν και αυτά αντιπροσώπευαν αγοραστική δύναμη αναγνωρισμένη με νόμο – στη συγκεκριμένη αγοραία αξία βασισμένη στην τιμή του μπρούντζου που χρησιμοποιούνταν. Επιλέγοντας το χαλκό, ο οποίος ήταν άφθονος στη γύρω περιοχή Etururia, η Ρώμη θα μπορούσε να παρακάμψει το χρυσό και τον άργυρο, τα οποία ήταν σπάνια στην περιοχή της Ρώμης. Αυτό απελευθέρωσε τη Ρώμη από τις διασπάσεις και τις επιρροές των ελληνικών ελίτ και επέτρεψαν στη Ρώμη να κινητοποιήσει πόρους κατά το δοκούν, χωρίς να περιορίζεται από τη διαθεσιμότητα από χρυσό ή ασήμι. Ενώ η Ρώμη δεν είχε πολύ χρυσό ή ασήμι, τα μέταλλα αυτά δεν ήταν κάτι που χρειαζόταν για την παραγωγή και την ανάπτυξη της κοινωνίας ούτως ή άλλως».

Ο Ku (2015), στη συνέχεια, προτείνει ότι οι ρωμαϊκές αρχές ήταν σε θέση να επωφεληθούν από την ικανότητα του κράτους να δημιουργήσει τα χρήματα, λόγω των ισχυρών θεσμών που διέπουν τις δράσεις της πολιτείας:

«Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, η επιλογή των χάλκινων νομισμάτων ως νόμισμα ήταν εφικτή μόνο λόγω της ανώτερης μορφής της κυβέρνησης της Ρώμης, με ελέγχους, τις ισορροπίες και το κράτος δικαίου, εξασφαλίζοντας έτσι την αυτοσυγκράτηση κατά την έκδοση του νομίσματος. Η Ρωμαϊκή Δημοκρατία ήταν σε θέση να διατηρήσει αυτό το πολύ αποτελεσματικό σύστημα χάλκινου νομίσματος για περισσότερα από διακόσια πενήντα χρόνια, μέχρι το 224 π.Χ. περίπου». 

Κατά συνέπεια, στην πρώιμη φάση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το κράτος ήταν σε θέση προληπτικά να δημιουργήσει χρήματα για παραγωγικούς σκοπούς, επειδή υπήρχε ένα κατάλληλο σύστημα ελέγχου και ισορροπιών. Επιπλέον, καθώς η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία επεκτάθηκε, και η ρωμαϊκή οικονομία αναπτύχθηκε, όλο και περισσότερες επιχειρήσεις / καταναλωτές θα ήταν πιθανότερο να χρειαστούν περισσότερα ρωμαϊκά νομίσματα για να διευθετήσουν τις αντίστοιχες συναλλαγές τους. Αυτή η αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας και η μεγάλη αύξηση του όγκου των οικονομικών συναλλαγών, ήταν πιθανό να δημιουργήσει μια αυξανόμενη ζήτηση για ρωμαϊκά «μέσα πληρωμών». Οι ρωμαϊκές αρχές θα μπορούσαν να ανταποκριθούν στο αίτημα αυτό, με το να δημιουργούν νέο χρήμα και να το ξοδεύουν στο κυκλοφορούν χρήμα.

Μετά από 200 χρόνια, όμως, η επιστράτευση των φόρων δεν ήταν αρκετή για να χρηματοδοτήσει τις τεράστιες στρατιωτικές δαπάνες που προέκυψαν λόγω της επέκτασης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Όπως ο Ku (2015) προτείνει:

«Η Ρωμαϊκή Δημοκρατία είχε πάρα πολύ μεγάλο πολιτικό κόστος στο να συλλέξει αρκετούς φόρους για να πληρώσει τους ακριβούς Καρχιδονιακούς πολέμους, και η αυτοσυγκράτηση που βασίζεται στο δίκαιο σχετικά με την έκδοση νομίσματος έδωσε τη θέση της σε μια ανάγκη που βασίζεται στην ανάγκη τη χρηματοδότησης του πολέμου».

Οι ρωμαϊκές αρχές ούτε δημιουργούσαν νέο χρήμα που να ανταποκρινόταν στην αυξανόμενη ζήτηση για νόμισμα (λόγω της οικονομικής επέκτασης), αλλά ούτε η δημιουργία νέους χρήματος ήταν σύμφωνη με τους θεσμικούς ελέγχους και την ισορροπία του συστήματος. Κατά συνέπεια, οι Ρωμαίοι σύντομα έχασαν την ικανότητά τους να ελέγχουν το νόμισμά τους:

“… στην αρχή του μαζικού 2ου καρχηδονιακού πολέμου εναντίον της Καρχηδόνας με επικεφαλής τον Αννίβα, η Ρώμη άρχισε να παράγει AES νόμισμα που ζύγιζε το μισό του αρχικού. Έως τα μέσα του 2ου Καρχηδονιακού Πολέομου,  τα AES νομίσματα ζύγιζαν το ένα δέκατο του αρχικού παρήχθησαν. Ενώ το  AES νόμισμα πάντα διατηρούσε την ίδια ονομασία ενός Aes ανεξαρτήτως από το βάρος του, ήταν έμμεση ένδειξη ότι η Ρώμη χρηματοδοτούσε τον πόλεμο με μαζική έκδοση νέων νομισμάτων που ξεπερνούσε της ικανότητά της να παράγει χαλκό. Η Ρωμαϊκή Δημοκρατία είχε αρχίσει να χάνει τον έλεγχο του νομίσματός της … Οι περισσότερες εκδόσεις νομίσματος έκαναν περισσότερους πολέμους να φαίνονται χρηματοδοτήσιμοι, και οι περισσότεροι πόλεμοι έκαναν τις περισσότερες εκδόσεις να κρίνονται απαραίτητες. » Η Ρωμαϊκή  περίπτωση είναι εξαιρετική, καθώς δείχνει τόσο τα πλεονεκτήματα όσο και τα μειονεκτήματα της κρατικής δημιουργίας χρήματος:

Η δημιουργία χρήματος από το κράτος λειτούργησε καλά όταν:

–  Αυτό έγινε με αυτοσυγκράτηση και τόνωσε την οικονομία?

– Όταν υπήρχε ένα κατάλληλο σύστημα ελέγχων και ισορροπιών για το ποσό των χρημάτων που δημιουργούνταν και

– όταν υπήρχε αυξανόμενη ζήτηση για ένα μέσο πληρωμής.

Αντίθετα, όταν το σύστημα ελέγχων και ισορροπιών παραμελήθηκε και ο σκοπός της δημιουργίας χρήματος ήταν η χρηματοδότηση του πολέμου (εξαιτίας της πτώσης της φορολογικής βάσης σε σχέση με τις στρατιωτικές δαπάνες) ο έλεγχος του νομίσματος χάθηκε, και η αξία του μειώθηκε.

Πηγή:

Η δημοσίευση είναι μετάφραση από το άρθρο με τίτλο QE for People Εven the Ancient Were Doing It! (A History of QE for People Part 3), από τον  Frank Van Lerven   και δημοσιεύτηκε στο positivemoney.org στις 20 Δεκεμβρίου του 2015.

Σχετικά (ενδεικτικά):

• Η δημιουργία χρήματος από το κράτος οδηγεί πάντα σε υπερπληθωρισμό; / Μέρος 1-α (δημοσίευση 25 Ιανουαρίου 2016) 
• Η περίπτωση της Βρετανίας : H Δημιουργία Χρήματος από το Κράτος / Μέρος 1-β (δημοσίευση 26 Ιανουαρίου 2016)
• Υπερπληθωρισμός: Τα λάθος διδάγματα από Βαϊμάρη και Ζιμπάμπουε / Μέρος 2-α (δημοσίευση 10 Φεβρουαρίου 2016) 
• Υπερπληθωρισμός: Η περίπτωση της Ζιμπάμπουε και οι λόγοι της οικονομικής κατάρρευσης / Μέρος 2-β (δημοσίευση 11 Φεβρουαρίου 2016) 
• Υπερπληθωρισμός: Η Ζιμπάμπουε, το ΔΝΤ και η εκτύπωση χρήματος / Μέρος 2-γ (δημοσίευση 12 Φεβρουαρίου 2016) 
• Υπερπληθωρισμός: Η περίπτωση της Βαϊμάρης και η έκδοση χρήματος από ιδιώτες / Μέρος 2-δ (δημοσίευση 15 Φεβρουαρίου 2016)
• Η Κρατική Δημιουργία Χρήματος στην Αρχαία Κίνα / Μέρος 3-β (δημοσίευση 19 Φεβρουαρίου 2016) 
• Χρήμα για τους Πολίτες από Εκεί που Δεν θα το Περιμέναμε / Μέρος 4-α (δημοσίευση 25 Φεβρουαρίου 2016) 
• Η Κρατική Δημιουργία Χρήματος στο Νησί του Γκέρνσεϊ / Μέρος 4-β (δημοσίευση 1 Μαρτίου 2016) 
• Μια παλιά Ιαπωνική συνταγή για την αντιμετώπιση της οικονομικής ύφεσης / Μέρος 5 (δημοσίευση 3 Μαρτίου 2016)
• Η δημιουργία χρήματος από το Γερμανικό κράτος μετά τη Βαϊμάρη / Μέρος 6 (δημοσίευση 11 Μαρτίου 2016)
• Αυτό το έργο το έχουμε ξαναδεί: Η δημιουργία χρήματος ως οικονομικό εργαλείο στις ΗΠΑ / Μέρος 7 (δημοσίευση 18 Μαρτίου 2016)